Bisikletler durmak bilmez bir şekilde modern kentlerdeki ulaşım paradigmasına katılıyor yeniden. Dünyanın dört bir yanında, bisiklet kullanmanın faydaları yeniden keşfediliyor. Kent yönetimleri de insanlara hizmet edebilmek ve onların güvenliğini sağlamak adına altyapı çalışmaları gerçekleştiriyor. Bisiklet kullanım oranlarını artırıp kent yaşamının niteliğini iyileştirmeye yönelik bu hızlı ilerleme, küresel şehircilik alanındaki en büyük hareket. Tabii ki her kent eşit noktada değil. Bazıları önde gidiyor, bazıları ise geriden geliyor.
Kopenhagize Design Co. olarak, Kopenhagize Bisiklet Dostu Kentler Endeksi 2017 için dünyadaki 136 kenti inceledik ve 14 parametreden hareketle bu konuda başı çeken 20 kenti belirledik (Metodolojimiz hakkında bilgi almak için web sitemizi ziyaret edebilirsiniz). Bu kentlerin ortak paydaları belli: Bisikletin ulaşım potansiyelini hayata geçirmek, altyapıya yatırım yapmak ve kentleri iyileştirmeye yönelik arzu duymak.
Şehir plancıları yaklaşık yüz yıl boyunca ulaşımla ilgili tek bir soru sormuştu: “Bu sokaktan nasıl daha çok araba geçirebiliriz?” Şehirleşmenin gitgide arttığı günümüzde modern kentler, bu eski sorunun yerine, “Bu sokaktan daha çok insanın geçebilmesi nasıl mümkün olabilir?” diye soruyor artık. Bunun için, toplu taşıma ve yürümeye yönelik sağlam bir altyapı gerekiyor. Ve tabii yüksek oranda bisiklet de.
İklim veya topografi nasıl olursa olsun kentlerde bisiklet kullanılması iyi bir şeydir. Kopenhag’da bisiklet kullanan kesim her yıl kamu sağlığı alanında 261 milyon dolar tasarruf yapılmasını sağlıyor. Böylece bisiklet altyapısı için yapılan harcamalar beş yıldan kısa bir sürede karşılanmış oluyor.
İki yılda bir çıkan Bisiklet Dostu Kentler Endeksi’nin dördüncüsünü hazırlamış bulunuyoruz ve 2017 yılı sonuçları da önceki yıllar kadar şaşırtıcı. Ulaşımda bisiklet kullanımı adına muazzam yatırım yapan Kopenhag, zirvedeki yerini koruyor. Yaptığı yatırım ve yeniliklerle dikkat çeken Utrecht ise Amsterdam’ı geride bırakarak ikinci sıraya yerleşiyor.
2015 listesindeki yirmi kentten dokuzu ilerleme kaydetmiş durumda. Bir süre gerilerde kalmış olan Münih, Helsinki ve Tokyo şimdi yeniden listeye girdi. Her Endeks’in bir gözde kenti olur. Bu sene bu kent Oslo. Norveç’in başkenti olan Oslo, tepeli coğrafyasına ve uzun kışlarına rağmen, bisiklet altyapısı ve tesisleri aracılığıyla trafik sıkışıklığı ile baş etmeye ve kamu sağlığını iyileştirmeye odaklanmış durumda. Listedeki tek Kuzey Amerika kenti olan Montreal, 20. olarak konumunu koruyor. Öte yandan, yakın gelecekte listede yeni isimler göreceğimize eminiz.
Dikkatle izlenmesi gereken kentler bunlar: Yalnızca zirvedekilere değil, bu konuyla on yıldan kısa süredir ilgilenen kentlere de bakmak gerek. Yola çıkmaya hazır olun.
1. Kopenhag, Danimarka
2015 sıralaması: 1
Mevcut durum: Zirvedeki Kopenhag, Amsterdam ve Utrecht arasında yoğun bir rekabet mevcut. Fakat Kopenhag bisiklet dostu bir kent olma adına gitgide gelişmeyi sürdürüyor. Kent geçtiğimiz on yılda bisiklet altyapısına ve tesislerine 150 milyon dolar yatırım yaptı. Bisikletler ve yayalar için inşa edilmiş ve edilmekte olan toplam 16 yeni köprü bulunuyor ve bunların sekizi 2015 Endeksi’nden sonra kullanıma açıldı. Kent 2015’ten bu yana Havneringen / Liman Hattı bisiklet rotasını tamamlayarak kent sakinlerine iç liman alanının tamamında bisiklet kullanma olanağı sundu; bisikletçileri saptayıp onlara öncelik veren yeni bir trafik ışığı sisteminin pilot çalışmalarını gerçekleştirdi; kentteki akışı iyileştirmek adına dijital trafik levhaları kullanmaya başladı ve bisikletler için yeni “süper yollar” oluşturdu. Bugün sakinlerin yüzde 62’si işe veya okula her gün bisikletle gidiyor. Yalnızca yüzde 9’luk bir kesim bunun için araba kullanıyor. Kısacası, dünyada inovasyona öncelik verme konusunda Kopenhag’la yarışabilecek pek az yer var. Kent meclisi de bu adımları destekliyor.
Gelişim alanları: Kopenhag her ne kadar özel olarak tasarlanmış, karmaşık bir bisiklet kenti olsa da daha yapılacak işler var. Bu yaygın ulaşım biçimine daha fazla alan tahsis edilmediği takdirde bisiklet yollarındaki trafik (en geniş yollarda bile) probleme dönüşecek. Ayrıca her gün banliyölerden kente akın eden motorlu taşıt sürücülerinin de önünü kesmek gerekiyor. Sağ kanat partilerin arabaları merkeze alan 1950’lere dönmekten yana oluşuyla birlikte, Kasım ayındaki belediye seçimleri Bisikletlere Karşı Arabalar gibi bir duruma dönüşmüş halde. Oslo, Helsinki ve Paris, araba trafiğini azaltmaya yönelik planlarla kentlerde kaliteli yaşama dönüş konusunda başı çekiyor. Kopenhag’ın mevcut ivmeyi muhafaza etmesi ve liderlik pozisyonunu sağlamlaştırması gerekiyor.
- Utretch, Hollanda
2015 sıralaması: 3
Mevcut durum: Bu listedeki küçük kentlerden biri olan Utrecht, Amsterdam’ı geçip ikinci sıraya yerleşerek dikkatleri üstüne topladı. Hollanda kentlerinde, iyileşmeye yönelik çalışmalara yapmak yerine, yüksek bisiklet kullanma oranlarını muhafaza etmek gibi bir eğilim var. Utrecht bu trend’e istisna teşkil etmeye kararlı. Özel bir tasarıma sahip Dafne Schippersbrug Köprüsü böyle bir örnek. 2020’ye dek kentteki merkez istasyona 33.000 bisikletlik park alanı yapılmasına yönelik planlar da bir diğer örnek. 12.000 bisikletlik mevcut park alanı yeterli gelmiyor besbelli.
“Bisiklet sokakları” pek çok Hollanda kenti için bir standart. Ancak Utrecht bu konuda en ileri noktada (yaklaşık 6 kilometre seviyesinde) ve daha da ilerlemeyi planlıyor. Kentte bisikletlere yönelik dönemsel park konsepti geliştirildi ve dijital kiosklarla bir araya gelmiş bir hız tespit sistemi olan “Flo” kurulumu yapıldı. Böylece her bisiklet sürücüsünün hızı belirlenebiliyor ve sıradaki ışığı yakalayabilmeleri için hızlanmaları veya yavaşlamaları konusunda sürücülere destek sağlanıyor. Şehircilik gidişatı açısından ise kent, Stadsbuitengracht’te kazı çalışmaları yapıp eski su yollarını 2019’a dek asıl yerine taşımaya yönelik girişimlerle geçen yüzyıla ait şehircilik projelerine karşı durmayı sürdürüyor.
Gelişim alanları: Utrecht’te yaşıyorsanız yolları hızla öğrenebilirsiniz. Fakat altyapı, ziyaretçilerin kolayca anlamasına pek müsait değil. Bu konuya bir düzen getirmek kent için büyük bir ilerleme olacaktır.
- Amsterdam, Hollanda
2015 sıralaması: 2
Mevcut durum: Utrecht’in ikinci sıraya yükselmesi Amsterdam’ın, iddiasını sürdürmeye yönelik bir tavır benimsemesi gerektiğine işaret ediyor. Amsterdam’ın mevcut durumu şahane; fakat son birkaç yılda ciddi bir ilerleme kaydedilmedi. Scooter kullanımının hızla artması gibi bir konu da var: 2007’de 8000 olan sayı geçen yıl 35.000’e ulaştı.
Amsterdam’ın muazzam gelişim planları ve bisiklet konulu şehircilik projeler var; fakat bu çalışmalar henüz tamamlanmış değil. Kentin merkez istasyonundaki altyapının iyileştirilmesi ve birkaç yıl önce Rijks Müzesi’nin altına yapılmış geçit gibi bağlantılar oluşturulması hoş oldu. Fakat nüfusu hayli yoğun olan ve türlü ulaşım seçeneklerinin kullanıldığı bu kentte gelişebilecek noktalar var hâlâ.
Yalnızca bir tane Amsterdam var ve başkası olmayacak. Kent benzersiz bir tipolojiye sahip. Başka yerlerde uygulanan fikirleri buraya aktarmanın zor olmasının arkasında da bu var. Öte yandan, politikacıların bu yönde bir irade sergilememeleri bu tür incelemeler yapılmadığını ifade ediyor da olabilir.
Gelişim alanları: Kopenhag gibi Amsterdam da lider bir konumu benimseyip muhafaza etme gibi bir sorumluluk taşıyor. Hem kendi sakinleri, hem de tüm diğer kentler adına. Amsterdam bu noktadan sonra nasıl ilerleyeceğine dair bir vizyon belirleyecekse, bisikletler belediyecilik ve siyaset gündeminde şimdikinden çok daha fazla yer tutmalı.
- Strasbourg, Fransa
2015 sıralaması: 4
Mevcut durum: Strasbourg on yıllardır Fransa’daki bir numaralı bisiklet kenti oldu ve pek de rakibi yoktu. Şimdi ise durum biraz farklı. Paris, Bordeaux ve Nantes hızla ilerledi. Fakat Strasbourg da boş durmadı. Strasbourg işe gidiş gelişte yüzde 16’lık bisiklet kullanım oranına ulaşan ilk Fransız kentiydi. Velhop sistemi, bisiklet paylaşımını yeni bir seviyeye taşıdı. Hiçbir kentin sokaklarında ortak kullanıma açık bu kadar çok bisiklet görmedik. Yük taşıması gereken kent sakinlerine kargo bisikletler bile sağlanıyor. Pek çok kent gibi Strasbourg da bisikletlere yönelik, banliyölere ve komşu kentlere uzanan yan yollar da içeren, üç kanatlı, bütünlüklü bir “süper yol” ağı planlıyor. Bisikletin toplu taşıma araçlarına denk bir ulaşım biçimi olarak benimsenebilmesi adına, VeloStras ağı için modern bir görsel kimlik ve yol belirleme çalışması yaptırıldı.
Gelişim alanları: Utrecht ve Amsterdam gibi Strasbourg için de başlıca zorluk kent genelinde düzenli bir altyapı tasarımı oluşturmak. Kent on yıllardır önde gidiyor, fakat türlü türlü çözümlere başvurarak parça parça gelişim göstermiş durumda. Altyapıyı kullanıcı dostu ve düzenli olacak şekilde güncellemek, başka açılardan hayli geniş vizyonlu olan planları mükemmel bir şekilde tamamlayacaktır.
–
Mikael Colville-Andersen’ın 14 Haziran 2017’de Wired’da yayımlanmış yazısından çevrilmiştir.
Yazının orijinal linki: https://www.wired.com/story/world-best-cycling-cities-copenhagenize/